Uçan arabalar, 20. yüzyılın başlarından itibaren birçok mucit ve mühendis için hayal ve ilham kaynağı oldu. Glenn Curtiss’in 1917’deki Autoplane’i ile başlayan bu süreç, çeşitli modeller geliştirilse de finansman ve teknik zorluklar nedeniyle uzun süre seri üretime geçilemedi. Ancak 21. yüzyılda elektrik motorları, batarya teknolojileri ve yapay zekâdaki hızlı gelişmeler, bu hayalleri yeniden canlandırdı. Elektrikli dikey kalkış ve iniş yapabilen (eVTOL) araçlar, şehir içi ulaşımda trafik sıkışıklığını azaltmak, karbon emisyonlarını düşürmek ve ulaşım sürelerini kısaltmak gibi önemli hedeflerle öne çıkıyor. Teknoloji ve havacılık firmaları, bu potansiyeli gerçekleştirmek için prototipler geliştirip test uçuşları yaparak, uçan araçları geleceğin ulaşım şekli hâline getirmek yarışına girmiş durumda.

Baykar, 2023 yılında Türkiye’nin ilk insanlı elektrikli VTOL (dikey kalkış ve iniş) aracının testlerini başarıyla tamamladı. Bu alandaki en dikkat çekici projelerden biri olan Cezeri Uçan Araba; yapay zekâ destekli, döner kanatlı tasarımıyla sekiz adet BLDC motor kullanabilen, tek koltuklu ve tamamen elektrikli bir araçtır. Cezeri, sadece yolcu ve kargo taşımacılığı için değil, sağlık hizmetleri ve askerî lojistik gibi kritik alanlarda da görev alabilecek şekilde tasarlanmıştır. Çevre dostu yapısıyla trafik sıkışıklığını ve hava kirliliğini azaltma potansiyeline sahip bu aracın adı, 12. yüzyılın önemli bilim insanı ve mucidi El-Cezeri’den geliyor. İlk kez 2019 yılında Teknofest’te tanıtılan Cezeri, hâlen geliştirme aşamasında olup ticari kullanıma geçmesi için teknik ve yasal süreçlerin tamamlanması bekleniyor. Ülkemizde bununla birlikte TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ) da hibrit motorlu araçlar geliştirirken, İTÜ ve ODTÜ gibi üniversiteler de prototip çalışmalarına katkı sağlıyor. Öte yandan AirCar Teknoloji ve Havacılık AŞ, 2026 yılında şehir içi kullanıma sunulması planlanan AirCar için ilk test uçuşunu başarıyla tamamlayarak İstanbul’da yoğunluk yaşanan bir bölgede AirCar kullanıcısının 60 kilometrelik mesafeyi yarım saatte katedebileceğini ifade ediyor.

Çin, Ocak 2021’de EH216 AAV adlı uçan taksi ile dünyanın ilk operasyonel kentsel hava taşımacılığı platformunu başlattı. EH216 AAV, EHang’ın geliştirdiği iki yolcu kapasiteli elektrikli hava aracının prototip versiyonuydu. Bu modelden yola çıkılarak geliştirilen EH216-S, seri üretime uygun hâle getirildi, güvenlik ve yazılım iyileştirmeleri yapıldı. 130 km/sa azami hıza ve yaklaşık 35 km menzile sahip olan araç, sekiz rotorla çalışıyor ve 5G bağlantısı üzerinden merkezî bir kontrol sistemiyle yönetiliyor. 2025 itibarıyla EHang, Guangzhou ve Hefei şehirlerinde EH216-S için ticari uçuş izinlerini aldı ve iki yolcu taşıyabilen biletli turistik uçuşlara başladı. Bu hizmetler şimdilik belirli kalkış ve iniş noktaları arasındaki kısa mesafelerle sınırlı olsa da şirket, zamanla uçuş rotalarını genişletmeyi ve daha fazla şehirde hizmet vermeyi hedefliyor.

Slovakya merkezli KleinVision firması tarafından geliştirilen AirCar, uçan otomobil hayalini gerçeğe en çok yaklaştıran projelerden biri olarak öne çıkıyor. Hem kara yolu hem de hava aracı olarak kullanılabilen bu yenilikçi model, 2022’de hava aracı sertifikası alarak önemli bir dönüm noktasına ulaştı. Tamamen elektrikli ve otonom yapısıyla çevre dostu olan AirCar, sıfır emisyonlu motoru ve helikopterlere kıyasla 10 kat daha sessiz çalışmasıyla sürdürülebilir ulaşım için ideal bir seçenek sunuyor. 120 km/s azami hıza ve 80 km menzile sahip olan araç, şehir trafiğinden kaçmak isteyenler için gökyüzünü ulaşılabilir bir alternatif hâline getiriyor. İki kişilik kapasitesi, ekstra bagaj alanı ve otopilot destekli sistemiyle hem konforlu hem de güvenli bir seyahat deneyimi vadeden AirCar, prototip testlerini başarıyla tamamladı. Ticari kullanıma ise 2026 yılında sunulması planlanıyor.

Elon Musk’ın desteklediği Alef Aeronautics adlı şirket, ABD’nin Silikon Vadisi’nde geliştirdiği Model A adlı uçan araçla dikkat çekiyor. Bu elektrikli araç hem karada hem havada yol alabiliyor ve dikey kalkış-iniş özelliği sayesinde dar alanlarda bile kolayca havalanabiliyor. Model A, karada 322 km, havada ise 177 km menzile sahip. Gövdesine entegre sekiz pervane ve dört tekerlekle donatılan araç, uçuş sırasında dengeli ve güvenli bir performans sunuyor. ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), Model A’ya özel bir uçuş izni vererek test uçuşlarının önünü açtı. Alef Aeronautics, bu modeli 2025 sonunda piyasaya sürmeyi ve teslimatlara başlamayı planlıyor. Şirket ayrıca, ilerleyen yıllarda dört kişilik ve daha uygun fiyatlı bir model olan Model Z üzerinde de çalışıyor. Bu gelişme, şehir içi hava taşımacılığı için önemli bir adım olarak görülüyor.