Batı Anadolu’da bulunan Kaz Dağları’nın üç tane zirvesi vardır ve bunların en yükseği 1774 metre ile Karataş Tepesi’dir. Dağların zirveleriyle ilgili efsaneler mitolojinin olmazsa olmazlarıdır ve Kaz Dağları’nın en güney zirvesi olan Sarıkız Tepesi ile ilgili de çağlardır anlatılan bir efsane vardır.

Sarıkız efsanesi Türkmen köylülerine aittir fakat bu efsane İran’a dek yayılmıştır. Efsanenin farklı versiyonları bulunsa da hepsi bu dağın köyünde yaşayan sarı saçlı ve güzel bir kızın haksız iftiralar sebebiyle Sarıkız Tepesi’nde inzivaya çekilmesine dayanır.

Sanılanın aksine çok iyi bir insan olan Sarıkız burada kazları beslemeye başlar ve bir süre sonra hem ailesi hem de köylüler ona haksızlık etmiş olduklarını anlar. Onu ziyarete giden babası, kızından su ister ve Sarıkız bir çırpıda dağın tepesinden denize dek uzanarak babasına denizden avucuyla aldığı suyu verir. Böylece kızın ermiş olduğu anlaşılır.

Kaz Dağları’na ait bir başka Türk efsanesi ise hüzünlü bir aşk hikâyesi olan Hasanboğuldu’dur. Pazarda yetiştirdikleri ürünleri satarken tanışıp birbirlerine âşık olan Hasan ve Emine, evlenmek ister. Ne yazık ki Emine’nin ailesi bu evliliğe sıcak bakmaz ve Hasan’ın kızlarıyla evlenmeyi hak etmek için zorlu bir görevi yerine getirmesi gerektiğini söyler.

Bu görev 40 kilo ağırlığındaki bir tuz çuvalını dağın tepesine taşımaktır fakat narin bir yapısı olan Hasan bu görevi yerine getiremez, olduğu yere yığılıp kalır. Emine onu ararken boynundaki yazmanın gölette yüzdüğünü görür ve sevdiğinin boğulduğunu düşünerek hayatına son verir. Hasan’ın boğulduğu göl Hasanboğuldu adını alır ve böylece bu hüzünlü efsane günümüze kadar gelir.

Kaz Dağları sadece İslam kültürünün efsanelerinde değil Yunan mitolojisinde de önemli bir yere sahiptir. Kaz Dağları’nın diğer adı İda Dağı’dır. İda Dağı isminin Girit’te bulunan adaşına ithafen verildiği de söylenir. Tanrıların tanrısı olan Zeus, Girit’teki İda Dağı’nda bir mağarada doğmuştur, Kaz Dağları’nın mitolojideki önemini bu dağ ile ilişkisinden aldığı söylenir.

Homeros, dünyanın gelmiş geçmiş en ünlü edebi metinlerinden biri olan İlyada’da, İda Dağı’nda geçen birçok mitosa yer verir. Böylece, İda Dağı dünyanın en ünlü dağlarından biri haline gelmiştir. Yunan mitolojisine göre tanrılar Olympos Dağı’nda yaşarlar fakat Batı Anadolu’da da bir evleri vardır; doğal güzelliği, zengin bitki örtüsü ve heybetli zirveleriyle İda Dağı…

İda Dağı’nın mitolojideki önemini en güzel anlatan örneklerden biri, tüm tanrıların atası olan Zeus ve Olymposlu tanrıçaların en güçlüsü olan Hera’nın İda Dağı’nın zirvesinde yapılan bir törenle evlenmeleridir. Bu evlilik ve sebep olacağı kıskançlıklar, rekabetler mitolojideki birçok hikâyeye yön verecektir.

Yunan mitolojisinin önemli karakterlerinden biri olan Paris, İda Dağı’nda büyümüştür. Paris, yetişkinliğine adım attıktan sonra Zeus tarafından en güzel tanrıçayı seçmekle görevlendirilir, bu birçok anlaşmazlığı ve büyük bir savaşı beraberinde getirecek olan dünyanın ilk güzellik yarışmasıdır.

İda Dağı’nın Troya Savaşı’nda da önemli bir etkisi olmuştur. Tanrılar, bu büyük ve uzun savaşı İda Dağı’nın tepesinden izlerler. Fakat Hera ve Zeus savaşta farklı tarafları desteklemektedir. Hera, Zeus’u kandırır ve Zeus’un dağın zirvesini bulutlarla kaplamasını sağlayarak savaşa müdahalede bulunmasını engeller.