SAMANYOLU GALAKSİSİNDEKİ EN PARLAK YILDIZLAR
Yıldızlar, hidrojen ve helyumdan oluşan devasa gök cisimleridir. Tarih boyunca birçok medeniyeti etkileyen yıldızlar yön bulmadan mevsimleri tahmin etmeye, mitolojiden dini törenlere kadar pek çok alanda karşımıza çıkıyor. Pek çoğumuz gökyüzündeki en parlak yıldızın Kuzey Demirkazık veya Polaris adıyla da anılan Kutup Yıldızı olduğunu bilse de aslında Kutup Yıldızı ilk 40’a bile giremiyor. Dünya’dan çıplak gözle baktığımızda yaklaşık 6 bin yıldız görebiliyoruz ancak bu yıldızlardan kaçını biliyoruz? Yazımızda gök atlasımızdaki en parlak yıldızları listeledik.
Gökyüzüne bakınca görebileceğimiz en parlak yıldız Sirius’tur. Büyük Köpek (Canis Major) takımyıldızında olduğu için “Köpek Yıldızı” olarak da bilinir. Güneş’ten 8,6 ışık yılı uzaklıktadır ve Güneş’in kütlesinden iki kat daha büyüktür. Eski uygarlıklarda önemli bir yere sahip olan Sirius, bolluğun ve bereketin sembolüdür. Pek çok Antik Mısır tapınağının iç odaları Sirius’u görecek biçimde inşa edilmiştir. Örneğin; Keops piramidindeki kraliçe odasının duvarında açılan bir kanal yalnızca Sirius’a göre planlanmıştır.
Canopus, gökyüzünün ikinci en parlak yıldızıdır. Güneş’ten 310 ışık yılı uzaklıkta, 10 bin kat daha parlak ve 70 kat daha büyüktür. Konumundan dolayı sadece Güney Yarım Küre’den ve Ekvator’dan 30 derece enleme kadar olan ülkelerde görülebilir. Kuzey Yarım Küre’de yer alan Arabistan, Yemen, Hindistan, Filipinler, Meksika, Nijerya, Çad, Sudan, Mali ve Kolombiya gibi Ekvator ülkeleri ile 30 derece kuzey enlemi arasında kalan ülkelerin görebildiği Canopus’u ülkemizin güney ucunda kalan yüksek dağ zirvelerinden görebiliriz.
Göğün üçüncü parlak yıldızı Arcturus, Çoban takımyıldızının alfa yıldızıdır. Kozmolojide alfa en parlak, beta ise ikinci en parlak yıldızdır. Sirius ve Canopus’tan sonra gökyüzünün üçüncü parlak yıldızı olan Arcturus’un kütlesi Güneş ile aynıdır. Güneş’ten 37 ışık yılı uzaklıkta, 25 kat büyüklükte ve 170 kat daha parlaktır. Arcturus, tam dört buçuk milyar yaşındadır ve bu yaşlı yıldızın yaklaşık 2 milyar yıl sonra ömrünü tamamlayacağı tahmin edilmektedir.
Alpha Centauri, üç ayrı yıldızdan oluşur: Rigil Kentaurus (Alfa Centauri A), Toliman (B) ve Proxima Centauri (C). Erboğa takımyıldızının güneyinde bulunan bu yıldız sistemi 4 ışık yılı uzaklığı ile Güneş’e en yakın yıldızlardır. Alfa Centauri A ve Toliman, Güneş benzeri yıldızlardır ve ikili yıldız sistemini oluşturur. Ancak çıplak gözle bakıldığında tek bir yıldız gibi görünür ve gökyüzündeki en parlak dördüncü yıldızdır.
Çalgı takımyıldızının en parlak yıldızı Vega, Güneş’e 25 ışık yılı uzaklıktadır. Dünya’nın dönüş eksenindeki yalpalama nedeniyle yaklaşık 13.700 yıl sonra tıpkı M.Ö. 12.000’li yıllarda olduğu gibi tekrar gezegenimizin Kutup Yıldızı olacaktır. İsmi Arapçada “düşen” ya da “iniş yapan” anlamına gelir. Yazın habercisi olan yaz üçgeninin bir parçasıdır. Yaz üçgeni, astronomide Çalgı, Kartal ve Kuğu takımyıldızlarında bulunan Vega, Altair ve Deneb yıldızlarının oluşturduğu yıldız grubudur. Üçgene benzer bir şekil oluşturması ve yaz mevsiminde görünmesinden “yaz üçgeni” adını almıştır. Özellikle ülkemizin bulunduğu enlemlerde bu üç yıldız gece saatlerinde tam tepemizden geçer.
Capella, Auriga takımyıldızındaki en parlak yıldızdır. Çıplak gözle tek bir yıldız gibi görünse de Capella Aa, Capella Ab, Capella H ve Capella L yıldızlarından oluşan iki ikili olacak şekilde dörtlü yıldız sistemidir. Capella Aa ve Capella Ab, Güneş’ten iki buçuk kat daha büyüktür ve ikisi de sarı parlak yıldızdır.
Orion (Avcı) takımyıldızındaki Rigel, dev bir mavi süper yıldızdır ve bu takımyıldızın en parlağıdır. Dünyadan yaklaşık 680 ışık yılı uzaklıktadır. Tam bilinmese de Güneş’ten 60 bin kat daha parlak olduğu tahmin edilmektedir. Genç bir yıldız olan Rigel’in dış tabakalarındaki sıcaklık Güneş’in sıcaklığının yaklaşık üç katıdır ve Kuzey Yarım Küre göğünde kışın Sirius’tan sonraki en parlak yıldızdır.
Orion takımyıldızında yer alan Betelgeuse, “değişen yıldızlar” arasında yer alır. Değişen yıldız, parlaklığı sabit olmayan, zaman içinde değişen yıldızlara denir. Büyük kütleye sahip bu yıldız, süpernova olarak bilinen yıldız patlaması aşamasına adım adım yaklaşmaktadır. Eğer patlarsa, gündüz bile gökyüzünde görülebilir bir parlaklığa erişecektir. Bu kozmik olay şu anda olabileceği gibi, binlerce yıl içinde de gerçekleşebilir.
9,209 okunma