Temel besin ögelerinin başında gelen karbonhidrat, vücuda enerji veren ve doğada en fazla bulunan organik bileşenlerin genel adıdır. Temelde hücre solunumunda ilk enerji kaynağı olarak kullanılan organik moleküllerdir. Bazı karbonhidratlar bağırsaklarda bulunan ve sindirim için gerekli olan sağlıklı bakterilerin oluşumunda yer alır. Dolayısıyla eksikliklerinde sindirim sistemi problemleri görülür. Karbonhidratların çoğu iyi birer lif kaynağıdır. Lifler ise vücudumuzu kalp hastalıkları, kanser, diyabet ve sindirim problemlerinden korur.

Karbonhidratların iki temel tipi vardır: Biri basit, diğeri ise kompleks karbonhidratlardır. Basit karbonhidratlar balda ve meyvede bulunan şeker, mısır şekeri, süt şekeri ve toz şekerdir. Çok kolay sindirilir ve hızla kana karışır. İnsülin hormonunun salınımını artırır ve kan şekerini çabuk düşürür. Bütün tatlılar, meşrubatlar, çikolata, kurabiyeler, kekler, bisküviler ve hamur işleri fazla miktarda basit karbonhidrat içerir.

Kompleks karbonhidratlar ise tahıl, ekmek, bazı meyveler, makarna, sebze, baklagillerde bulunan karbonhidrat türüdür. Birçok kompleks karbonhidratı vitamin, lif ve besleyici değeri yüksek olan yiyeceklerde görmek mümkündür. Kompleks karbonhidratlar rafine edilmemiş yani lifleri ayrılmadığından daha sağlıklıdır. Bunlar sindirim sırasında daha fazla metabolik enerji tüketir. Sindirimi daha uzun sürdüğü için kan şekerini çok hızlı yükseltmezler. Kandaki şeker seviyesinin sabit kalmasına yardımcı olur ve lif içeriğinden dolayı birçok hastalığı önler, uzun süre tok tutar. Vücutta 1 gr karbonhidratın yanması sonucunda ortalama 4 kalori açığa çıkar.

Kompleks karbonhidratları kapsayan besinler tam tahıllar, tahıllı ekmekler, bazı meyveler, sebze ve baklagillerdir. Tam tahıllar kepek, germ, endosperm kısımlarından oluşur. Kepekte önemli antioksidanlar, B vitaminlerinden zengin olan lif içeren tahılın dış tabakasında yer alır. Germ ise pek çok B vitamini, bazı proteinler, mineraller ve sağlıklı yağlar içeren tahılın iç tabakasının bir parçasında bulunur. Endosperm kısmı tahılın iç tabakasının büyük kısmını oluşturur ve çoğunlukla nişastalı karbonhidrat, bir miktar protein ve az miktarda vitamin ve mineral içerir.

Herkesin metabolizma hızı farklıdır. Metabolizma hızı, yaşa, cinsiyete, aktivite düzeyine ve kiloya göre değişiklik gösterir. Alınması gereken kalori miktarı metabolizma hızına göre belirlenir. Besinlerle aldığımız kalorinin ortalama olarak %55’i karbonhidratlardan, %15’i proteinlerden, %30’u ise yağlardan sağlanmalıdır. Yani bu formüle göre metabolizma hızı 2000 kilokalori olan bir bireyin aldığı enerjinin 1100 kilokalorisi karbonhidrattan gelmelidir. Ancak sağlıklı bir beden ve metabolizma için basit karbonhidratlar yerine kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir.

Yeterli karbonhidrat alınmadığında B vitamini, bazı aminoasit ve lif eksikliğinden kaynaklı sağlık sorunları görülebilir. Bunun yanında halsizlik, yorgunluk, depresyon, unutkanlık, sinir sistemi bozuklukları ve sindirim sistemi rahatsızlıkları kompleks karbonhidratların sağladığı faydaların eksikliğinden kaynaklanıyor olabilir.

Özetle; şeker ve rafine tahıllar gibi ultra işlenmiş hızlı karbonhidratları tüketmek kronik hastalık ve kilo alma riskini yükseltecektir. Sağlıklı, minimum düzeyde işlenmiş karbonhidratları tüketmek ise kronik hastalık riskini düşürürken kilo kontrolü dahil olmak üzere birçok fayda sağlar. Sağlıklı bir yaşam için yüksek oranda işlenmiş karbonhidrat tüketimini azaltmak, bunun yerine lif ve besin içeriği yüksek daha sağlıklı karbonhidratlar tercih etmek gerekir. Karbonhidratların da fazlasının diyabet, obezite gibi sağlık sorunlarına yol açabileceğinin bilincinde olarak; bedenimize sağlık kattığını bildiğimiz besinleri dengeli bir şekilde, abartmadan ve dozunda tüketmeliyiz.