Dünyanın en popüler ortak lezzetlerinden olan ketçabın günümüzdeki hammaddesi domates. Hâlbuki ilk zamanlarda hamsi ketçabı, ceviz ketçabı, istiridye ketçabı gibi çeşitleri varmış, sonraları mantar ketçabı çıkmış. Hâlâ farklı ülkelerde farklı hammaddelerle kullanılabilen ketçap, domates içeriğiyle ülkemizde en çok hamburger, patates kızarması, ızgara et, köfte, makarna yanında kullanılıyor.

Meze ve salataların içinde kullanılabilen, patates kızartması, köfte, tavuk gibi yiyeceklere eşlik eden mayonez, Fransa’da kullanılan ve içinde sarımsak da olan “aioli bo” isimli eski bir sostan türetilmiş. Adını da İspanya Minorka’daki Mahon limanından aldığı söylenmekte. Mayonez, çiğ yumurta sarısının bitkisel sıvı yağ ile çırpılıp tuz, limon, sirke eklenmesiyle elde ediliyor.

Hamburger ve sandviçlerde, sebze yemeklerinde, patatesli tariflerde kullanılabilen hardal sos özellikle kırmızı ve beyaz et yemeklerine olan uyumuyla biliniyor. Ana maddesi hardal bitkisinin tohumları olmakla birlikte içinde limon, sirke, tuz ve bazen zerdeçal barındırabiliyor. Şayet hardal tozu su ile karıştırılarak yapılmışsa İngiliz hardalı, sirke ile karıştırılmışsa continental hardal ismiyle adlandırılıyor.

Salatadan bifteğe, makarnadan sandviçe çok fazla kullanım alanı olan ranch sosun anavatanı Amerika’dır. Cipslerin yanında dip sos olarak da rağbet gören ranch, içinde çok sayıda malzeme bulunduran zengin bir sostur. İçeriği genel olarak yayık altı denilen süt ürünü, maydanoz dereotu gibi otlar, hardal tozu karabiber gibi baharatlar, soğan, sarımsak, mayonez, tuzdan oluşur.

Japon mutfağının ünlü yemeği suşi yanında kullanılan ve bu sayede dünyada da ünlenen wasabi aslında bir çeşit Japon turbu. Özgün acı bir tadı olan, makarna, pilav gibi yemeklerde de kullanılabilen lezzetin orijinal hali havuca benzeyen bir kök şeklindedir ve rendelenerek kullanılır. Ne var ki bu bitki büyük miktarlarda yetişmediği için marketlerde satılan wasabi sosların içinde gerçek wasabi bitkisi olup olmadığı tartışma konusudur.

Doğu ve Güneydoğu Asya’nın en çok kullandığı soslardan olan soya sosu, haşlanmış soya fasulyesi, kavrulmuş tahıllar, su ve tuz ihtiva eden fermente bir sostur. Salataların içinde, sebze yemeklerinin pişirme aşamasında, makarna için hazırlanan sos tariflerinde kullanılan soya sosu en çok tavuk yemeklerine yakışır ve özellikle tavuk marine etmede kullanılır.

Uzak Doğu’dan çıkıp dünyaya yayılan soslardan biri de tatlı ekşi sostur. Tavuk yemeklerinin, patates kızartmasının uyumlu eşlikçilerinden olan sosun muhteviyatı, adının neden tatlı ekşi olduğunu anlamaya yetiyor… Çünkü buğday nişastası, ananas suyu, pirinç sirkesi, şeker, ketçap, soya sosu gibi malzemeler bir arada tatlı ekşi sos yapımında kullanılıyor.