Çilingir kelimesi, Farsçadan dilimize “çilānger” sözcüğünden geçmiştir. Kökeni Mısırlılara dayanan çilingirlik, tarihin en eski mesleklerinden biridir. Kilit mekanizmalarının icadıyla birlikte anahtar kavramı ortaya çıkmış ve çilingirler; kilitleri tasarlayan, üreten ve güvenlik mekanizmalarını şekillendiren ustalar olarak görev almıştır.

Tarih boyunca çilingirler, maymuncuk ve özel aletler kullanarak kilitleri açmış, bozuk parçaları onarmış ve yeni kilitler ile anahtarlar üretmişlerdir. Bunun yanı sıra, bazı makinelerin deforme olmuş parçalarını yeniden yaparak hem demirci hem de zanaatkâr kimliğiyle çalışmışlardır. Sanayi Devrimi ile seri üretim ve makineleşme yaygınlaşsa da çilingirler geleneksel becerilerini kaybetmeden modern mekanizmaları çözmeye devam etmiştir.

Kilitler, çilingirliğin gelişimiyle paralel bir tarih izlemiştir. Mısır’da tahta pimli mekanizmalarla başlayan kilitler, zamanla Çin ve Avrupa’da farklı sistemlere dönüşmüştür. XVIII. yüzyıla gelindiğinde, pimli ve çift etkili kilitler ile çentik kombinasyonuna sahip kilitler ve el yapımı banka kilitleri gibi ünlü kilitler ortaya çıkmış; bu yenilikler modern güvenliğin temelini oluşturmuştur. Çilingirler ise hem geleneksel hem de modern mekanizmaları çözme becerisiyle yüzyıllardır süregelen güvenlik ihtiyacını karşılamaya devam etmektedir.

Anadolu’da bu geleneğin yaşayan nadir örneklerinden biri, Safranbolulu çilingir ustası Hüseyin Şahin Özdemir’dir. Uzun yıllardır tarihî evlerin kapı ve pencerelerinin demir işlerini ustalıkla yapan Özdemir, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Safranbolu’da, asırlık kilitlere yeniden hayat bulduruyor. Onun el emeği, sadece ustalığını değil, aynı zamanda Türk kent kültürünün zenginliğini de koruyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “Yaşayan İnsan Hazineleri Ödülü”ne layık görülen usta, çilingirliğin hem tarihini hem de geleceğini bugüne taşıyor. Hüseyin Usta’nın kilitlerle kurduğu özel bağı ve ustalığını videoda izleyebilirsiniz.