Yunus ailesinin en büyük üyesi olan orkalar, namıdiğer “katil balinalar”, yalnızca bu türe özgü siyah-beyaz desenleri ve devasa sırt yüzgeçleriyle tanınır. Ortalama 8 metre uzunluğa ve 6 ton ağırlığa ulaşabilen orkaların bu desenleri, yukarıdan ve aşağıdan bakıldığında kamuflaj işlevi görür. Su yüzeyine yakın yüzdüklerinde görünen sırt yüzgeçleri, özellikle erkek orkalarda 2 metreyi bulabilir; bu da ortalama bir insan boyundan daha fazladır. Orkalar, tüm deniz memelileri arasında ispermeçet balinasından sonra ikinci en büyük beyne sahip türdür. Son derece zeki olan bu canlılar, karmaşık bir sosyal yapı içinde yaşarlar. Sürüleri dişiler yönetir. Aynı aileden gelen orkalar ömürleri boyunca birlikte kalır ve her zaman birbirlerini duyabilecek mesafede bulunurlar. Her sürünün kendine özgü çağrıları ve sesleri vardır; bu sesler bir tür lehçe gibi çalışır. Orkalar, gruplar hâlinde avlanır ve bunu iyi koordine edilmiş stratejilerle gerçekleştirirler. Avlarını izlemek ve yakalamak için çeşitli taktikler geliştirirler. Orkalar okyanuslarda yaşarlar. Ancak Pasifik ve Kuzey Atlantik’in daha soğuk sularında ve Antarktika’da nüfusları daha fazladır. “Katil balina” adları, sanıldığının aksine saldırgan doğalarından değil, diğer balina cinslerini avladıkları için balıkçılar tarafından onlara verilmiştir.

Şişe burunlu yunus, dünya genelinde en yaygın ve en iyi bilinen yunus türlerinden biridir. Zekâları, sosyal yapıları ve oyunseverlikleriyle tanınan şişe burunlu yunusların yetişkinleri, 2 ila 4 metre uzunluğa ve 150 ila 650 kilogram arasında bir ağırlığa sahiptir. Sırtları gri, karın kısımları ise açık gri ya da beyaza yakın renktedir. İsmini, kısa ve yuvarlak burun yapısından alır. Büyük beyinleri ve gelişmiş sinir sistemleri sayesinde ileri düzeyde problem çözme ve iletişim yeteneklerine sahiptirler. Ilıman ve tropikal denizlerde yaygın olarak yaşayan bu tür, genellikle kalabalık sürüler hâlinde; kıyı bölgelerinde, haliçlerde ve sığ sularda görülür. Ülkemizde; Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz’de de rastlanan şişe burunlu yunuslar, ıslıklar ve vücut hareketleriyle birbirleriyle iletişim kurarlar. İnsanlarla etkileşime açık olmalarıyla da bilinen nadir deniz memelilerindendir. Son derece zeki olan bu canlılar, yüksek farkındalık düzeyine sahiptir ve aynada kendini tanıyabilen ender hayvanlardan biridir.

Amazon nehir yunusu, Güney Amerika’nın tatlı sularında yaşayan dünyanın en büyük nehir yunuslarından biridir. Yetişkinleri 2,5 metreye kadar büyüyebilir. En dikkat çekici özellikleri ise pembe renge sahip olmalarıdır. Bu renk, yaşlandıkça koyulaşan deri yapısı ve ince kılcal damarlarından kaynaklanır. Kafasını 90 derece döndürebilen tek yunus türüdür. Esnek vücut yapıları sayesinde sık ağaç köklerinin ve yoğun bitki örtüsünün bulunduğu alanlarda rahatlıkla manevra yapabilirler. Amazon nehir yunusları, yaşadıkları nehirlerin bulanık suları nedeniyle görme duyularını pek kullanamaz; bunun yerine son derece gelişmiş sonar yeteneklerine güvenirler. Sonar sistemi, yunusların ve bazı diğer deniz canlılarının çevrelerini algılamak ve avlanmak için kullandığı bir yön bulma yöntemidir. Yunuslar suya yüksek frekanslı sesler gönderir; bu ses dalgaları çevredeki nesnelere çarptığında geri yansır. Gelen yankıları işleyerek nesnelerin boyutunu, şeklini, uzaklığını ve hareket yönünü tespit edebilirler.

Ganj Nehri yunusu, Hindistan, Nepal ve Bangladeş’ten geçen Ganj ve Brahmaputra Nehirleri’nde yaşayan bir tatlı su yunusudur. “Kör yunus” olarak da bilinir; çünkü gözleri oldukça küçüktür ve yalnızca ışık ile karanlığı ayırt edebilir. Görme yetileri sınırlı olsa da sonar sistemleri son derece gelişmiştir ve avlarını bu yöntemle tespit ederler. Boyları 2 ila 2,5 metre uzunluğa, ağırlıkları ise 150 kilograma kadar ulaşabilir. Genellikle yalnız ya da küçük gruplar hâlinde yaşarlar. Ganj Nehri yunusları, yan yatarak yüzme eğilimindedir. Bu alışkanlık, nehir tabanındaki avları daha kolay bulmalarını sağlar. Diğer yunus türlerine kıyasla su yüzeyinde çok daha az vakit geçirirler. Nefes almak için yüzeye çıktıklarında, suyun üzerinde yalnızca 1 saniye kadar kalırlar. Bu kısa yüzey süreleri ve yaşadıkları suyun bulanık yapısı nedeniyle gözlemlenmeleri oldukça zordur. Bu yüzden davranışları hakkında hâlâ sınırlı bilgiye sahibiz. Hindistan’da kutsal kabul edilen bu yunuslar, yerel halk tarafından Ganj Nehri’nin ruhu olarak görülüyor.

Boz yunus, geniş alınlı kafası, gülümseyen ifadesi ve yaşlandıkça beyazlaşan vücuduyla dikkat çeken ilginç bir yunus türüdür. Yetişkin bir boz yunus, ortalama 4 metre uzunluğa ve 500 kilogram ağırlığa ulaşabilir. Gençken gri renkte olan vücutları, yaşlandıkça beyaz çizgilerle ve yara izleriyle kaplanır. Bu izler genellikle avlanma sırasında ya da diğer yunuslarla oyun veya çatışma esnasında oluşur. Derin sularda yaşayan bu türün burun yapısı, diğer yunuslardan farklı olarak belirgin değildir. Bu da onlara karakteristik ve ayırt edici bir yüz ifadesi kazandırır. Boz yunusların bir diğer ilginç özelliği ise oldukça sessiz olmalarıdır. Diğer yunuslar gibi sürekli ses çıkarmak yerine, sonar sistemlerini daha düşük seviyede ve daha az sıklıkla kullanırlar. Ilık ve tropikal okyanus sularında yaşayan bu yunuslar, mürekkep balıklarıyla beslendikleri için genellikle okyanus tabanına yakın bölgelerde dolaşırlar. Kıyıya yakın bölgelerde görülmeleri oldukça nadir olan boz yunusları, genellikle tüm okyanuslarda görülseler de nadiren İspanya, İtalya ve Yunanistan açıklarında da gözlemlenmişlerdir.

Yunus ailesinin en çevik üyelerinden biri olan dönücü yunus, adını su yüzeyine fırlayarak havada defalarca dönmesinden alır. Havada 7 kez dönebilme ve 3 metreye kadar sıçrayabilme yeteneğine sahip bu zarif tür, yaklaşık 2 metre uzunluğa ve 80 kilogram ağırlığa ulaşabilir. Havada dönerek yaptıkları sıçramaların birçok nedeni vardır: Suya düşerken oluşan sıçrama sesiyle iletişim kurarlar, ayrıca bu hareket sayesinde vücutlarına yapışan parazitlerden arınırlar. Erkek dönücü yunuslar, dişilerin dikkatini çekmek için daha yüksek ve çok sayıda dönüş içeren sıçramalar sergiler. Yapılan araştırmalar, belirli yönlerde dönen yunusların bu hareketlerle sürüdeki diğer yunuslara avın konumu hakkında bilgi verdiğini de göstermektedir. İnsanlarla etkileşime açık olan bu oyunsever yunuslar, teknelerin oluşturduğu dalgalarda sörf yapmaktan da büyük keyif alır. Dönücü yunusların en yoğun bulunduğu bölgeler Hint Okyanusu, Pasifik Okyanusu ve Atlantik’in sıcak sularıdır. Genellikle mercan resiflerini ve açık deniz bölgelerini tercih ederler.

Güney Yarım Küre’nin soğuk ve ılıman okyanuslarında; Güney Amerika, Güneybatı Afrika açıkları ve Yeni Zelanda sularında yaşayan alaca yunuslar, isimlerini gövdelerinde bulunan siyah, gri ve beyaz renk kombinasyonundan alır. Dişileri en fazla 1,93 metreye, erkekleri ise 2,11 metreye kadar büyüyebilir. Sosyal ve çevik yapılarıyla tanınan alaca yunuslar sürekli hareket hâlindedir. Genellikle 20 ya da daha fazla yunustan oluşan gruplar hâlinde yaşarlar; zaman zaman bu sayı 500 ila 1000’i bile bulabilir. Grup içi iş birliği ile avlanırlar ve bu süreçte yaptıkları yüksek su sıçramaları sayesinde avlarının hangi yöne gideceğini belirlerler. Ancak sadece avlanmak için değil, katil balina ve bazı köpek balığı türlerinin avı olmamak için de kalabalık gruplar hâlinde yaşarlar.