Farsça ve Arapça kelimelerden oluşan Şeb-i Arus’un Türkçe karşılığı “düğün gecesi” demek. Mevlana’nın öldüğü gecenin Şeb-i Arus olarak tanımlanmasının nedeni, büyük düşünürün ölüm algısına ve sözlerine dayanıyor… “Bizim ölümümüz, ebedî bir düğündür.” ya da “Herkes ayrılıktan bahsetti, bense vuslattan.” diyen Mevlana için ölümün bir ayrılık değil kavuşma anı olduğu anlaşılıyor.

Mevlana’nın 1273 yılında vefat etmesinin ardından, bugün Mevlana Müzesi olarak bilinen külliyenin içindeki altıgen havuzun etrafında dervişlerin sema yaptığı, ney, kudüm, tef çalarak ölüm yıl dönümünü kutladıkları biliniyor. Bin yıllık geçmişi olan havuz bu nedenle Şeb-i Arus Havuzu olarak adlandırılıyor.

Günümüzde ise Mevlana’nın yaşadığı yer olan Konya’da her sene anma etkinlikleri düzenlenmekte. Mevlana ve Şems Tebrizi’nin ilk kez karşılaştıkları Alaeddin Keykubat Tepesi yakınlarına yerleştirilen ve iki denizin buluşması anlamına gelen Marecel Bahreyn Kandili’nin yakılmasıyla törenler başlatılıyor. Bu törenler için Türkiye’nin her yerinden Konya’ya turlar düzenleniyor.

1990 yılında açılan Mevlana Kültür Merkezi Şeb-i Arus Törenleri’nin yapıldığı ana mekânlardan. Yüz bin metrekarelik bir alana sahip olan yapı Mevlana Haftası’nda özel etkinliklere ev sahipliği yapıyor. Konya’ya büyük anlam ve değer katan yapılardan Mevlana Müzesi ise en çok ziyaretçiyi bu törenler sırasında ağırlıyor.

Törenlerde sergi, panel ve şiir dinletileri gerçekleştiriliyor, Mevlana Müzesi’ne kadar sevgi ve hoşgörü yürüyüşü organize ediliyor. Bu törenlerin özünü ise sema ayinleri oluşturuyor. Tasavvufta sema, “makam ile okunan ilahileri ve dini musikiyi dinleme, raks etme, devran etme, dinlenen dini musikinin etkisiyle coşup dönme” anlamına geliyor.

Hem sema ritüelinde hem de semazenlerin kıyafetlerinde tasavvuf öğretisinin sembolik anlamları bulunuyor. Semazenlerin taktığı 40 – 45 cm. yükseklikteki kahverengi başlık “mezar taşı”nı, tennure denilen beyaz semazen elbisesi “kefen”i sembolize ediyor. Tennure üzerine giyilen ve ayağa kadar uzanan siyah hırka ise mezarı örten toprağı yansıtıyor.

Törende yapılan sema ayini, “Hû diyelim hûû…” bölümüne çoğumuzun aşina olduğu bir dua ile başlıyor. Hep bir ağızdan, özel bir makamla yapılan bu duaya Mevlevilikte “gülbank” adı veriliyor.

Halk arasında bilinen adıyla Şeb-i Arus Törenleri artık “Vuslat Yıl Dönümü Uluslararası Anma Törenleri’’ olarak adlandırılırken, 2017 yılında bu büyüleyici organizasyonun 744’üncüsü düzenleniyor, Mevlana ölüm yıl dönümünde anılıyor.