PUSULANIN TARİHİ
Adını İtalyanca “Bussola” kelimesinden alan, üzerindeki mıknatıs iğnesiyle yön bulmaya yarayan ve adeta “yüzyılın icadı” olarak tanımlayabileceğimiz pusulanın tarihi oldukça eskiye dayanır. İcadından önce ağaçların üzerindeki yosunlara ve yıldızlara bakarak bulunan yönler, pusulanın icat edilmesinden sonra daha doğru ve daha hızlı şekilde saptanabilir oldu. Üzerinde kuzey ve güneyi işaret eden bir mıknatıs bulunan bu kadranlı aracın tarihi hakkında çarpıcı bilgileri sizin için listeledik.
Tarihe yön veren pusulanın kim tarafından ve ne zaman icat edildiğinin tam olarak bilinememesi oldukça şaşırtıcı. Geçmişinin 2500 yıl eskiye dayandığı tahmin edilen pusulanın ilk keşfi, mıknatıs taşının demiri çekme özelliğinin fark edilmesiyle başladı.
Bazı kaynaklara göre ilk manyetik pusula M.Ö. 12. yüzyılda (M.Ö. 220 dolaylarında olduğu bilgisi farklı kaynaklar arasında yer alır) Çinliler tarafından bulundu. Bir başka teoriye göre Çinlilerin keşfettiği pusula, Araplar aracılığıyla Avrupa’ya yayılmıştır.
Pusulalar zaman içinde büyük değişimlere uğradı. Bu değişim ve gelişime en büyük katkılardan birini bilim insanı ve mucit Lord Kelvin (William Thomson) yaptı. Gemicilikte kullanılan pusulalar üzerine araştırmalar yapan Kelvin, yeni denizcilik pusulalarını geliştirerek pusulanın patentini alan ilk kişi oldu. Hatta Osmanlı Devleti’nin önemli isimlerinden Binbaşı İsmail Rahmi tarafından, Kelvin’in geliştirdiği pusulaların talimatnameleri Osmanlıcaya çevrildi ve denizcilerin kullanımına sunuldu.
1745 yılında İngiliz mucit ve bilim insanı Gowin Knight ile pusula önemli ölçüde değişikliğe uğradı. Mıknatıslanmış çelik üretimi için yaptığı çalışmalarla manyetik pusulanın gelişimine katkı sağladı. Knight, yaptığı çalışmada çeliğin uzun bir süre mıknatıslanmasını sağladı bu sayede mıknatıs taşı yerine artık çelik ibreler kullanılmaya başlandı.
Demir ve çeliğin yaygınlaşmasının ardından özellikle gemicilik sektöründe manyetik pusulaların şaşma oranı artış gösterdi. Bu ciddi sorunu çözmek için 1837 yılında Britanya Donanması tarafından bir komisyon oluşturuldu ve 1840 yılında dört ibresi bulunan pusula tasarlandı ancak pusulanın kim tarafından tasarlandığına dair resmi bir kaynak bulunmamakta.
1970’li yıllara gelindiğinde artık modern pusulanın ilk adımları atıldı. Öncelikli olarak ulaşımda ve arazi incelemesinde kullanılan pusulalar; standart plaka, aynalı, askeri ver kutu olarak çeşitlenir. Askeri tip pusulalar daha çok hassas ölçümlerde kullanılırken, standart ve aynalı pusulaların kullanım alanı daha geniştir. Kerteriz pusulası, asma pusula, elektromanyetik pusula, dümenci pusulası, filika pusulası, sıvılı pusula, cayroskop pusulası, kadranlı pusula ve yavru pusula, pusula çeşitlerinden birkaçıdır.
13,580 okunma
