Tarihin her döneminde işitme engelli ve dilsiz bireyler, kendi içlerinde iletişim kurabilmek için birbirinden farklı diller geliştirdiler. Bu anlamda ilk resmi adım Fransa’da atıldı; 1770’li yıllarda işitme engelli bireylerin kullandığı el hareketleri, grameri ve yapısı olan bir dil olarak kabul edildi ve okullarda öğretilmeye başladı. Tüm dünyada yaygınlaşmaya başlayan işaret dilinin bir sonraki ayağı Amerika oldu; ilk işitme engelli okul 1817 yılında Thomas Gallaudet tarafından açıldı. Şimdiki adı Gallaudet University olan okul, sadece işitme engelli bireylere eğitim veren ve işaret dili öğreten ilk okul olarak tarihte yerini aldı. Dünyada bu gelişmeler olurken, ülkemizde işaret dilinin tam olarak ne zaman ortaya çıktığına dair net bilgiler yok ancak Evliya Çelebi’nin yazılarından yola çıkarak ulaşılan bilgiye göre 1500-1700 yılları arasında Osmanlı’da bulunan mahkemelerde iletişim sağlamak için işitme engelli bireyler görev yapmış. Bu arada ilk işitme engelliler okulunun II. Abdülhamit döneminde açıldığı bilinir.

Sözel dillerde olduğu gibi işaret dilinde de bir sözcük yapısı vardır; soyut kavramlar için kullanılan işaretler ortaktır ancak bu noktada beden dili anlatımı oldukça önemlidir. Her ülkenin farklı bir işaret dili vardır, aynı işaret birden çok anlama gelebilir, hangi anlamda söylendiği cümle içinde anlaşılır. Temelde tüm ülkelerin kendine has bir işaret dili olsa da bazı işaret dilleri evrensel kabul edilir. Örneğin işitme engelliler olimpiyatlarında ya da Dünya İşitme Engelliler Federasyonu gibi uluslararası konferanslarda ortak bir dil olan “gestuno” kullanılır. Uluslararası işaret dili olarak bilinen gestuno, ilk olarak 1951 yılında Dünya İşitme Engelliler Federasyonu’nun dünya çapındaki kongresinde uygulandı. Gerçek bir dil gibi somut bir dilbilgisi kuralı olmayan gestuno, bugün hâlâ uluslararası işaret dili için referans olarak kullanılır.

İşaret dili ile alakalı pek çok yanılgı vardır. Yalnızca eller kullanılarak, harf görselleri ile iletişim kurulduğu düşünülür ancak bu doğru değildir; işaret dilinde harfler bulunur fakat temel iletişim bu şekilde yürütülmez, vücut dili ve mimikler iletişimin temel unsurlarını oluşturur. Ayrıca, işaret dili, sesli dile bağlı değildir yani sesli dilin, eller aracılığı ile gösterilmesinden ibaret değildir. Örneğin Türkçe işaret dili ile Türkçe arasında yapısal olarak farklılık bulunur.

Ülkemizde, işaret dilini öğreten pek çok kurum vardır, bunlardan size uygun olan birini seçebilirsiniz. Eğer ileri düzeyde değil yalnızca işin temelini öğrenmek istiyorsanız evde işaret dilini kolayca öğrenebilirsiniz. Online işaret dili eğitimi alabilir, işaret dili tercümanlarının yer aldığı videoları izleyebilirsiniz. İşaret dili sözlüğünü kullanıp, bu dile hâkim kişilerle pratik yapabilirsiniz. Okuduğunuz herhangi bir şeyi işaret diline uyarlamak da iyi bir pratiktir; herhangi bir durumu, işaret dili sözlüğünü kullanarak anlatmaya çalışın ve bol bol bunu tekrarlayın, bir süre sonra ezberlemeye başladığınızı fark edeceksiniz. İşaret dilini öğrenme uygulamalarından da destek alabilirsiniz, telefonunuza indireceğiniz uygulamalar işaret dili öğrenme sürecinizi hızlandırabilir.