Realizm akımı, doğaya ve duygulara önem veren romantizm akımına tepki olarak, 19. yüzyılda ortaya çıkan sanat akımıdır. Endüstriyel gelişmeler sonucunda toplumsal sınıfların belirginleşmesi realizm akımını ortaya çıkartan nedenlerin başında gelir. İnsanların karşı karşıya kaldığı gerçekliklere sanatçılar da kayıtsız kalamaz ve realist çalışmalar üretirler. Bu akımın resim sanatındaki öncüsü Gustave Courbet’dir.

1819-1877 yılları arasında yaşamış Fransız ressam Gustave Courbet’nin pek çok eseri realist akımın örneği olarak gösterilebilir. Örneğin yukarıda gördüğünüz, 1854 tarihli, orijinal ismiyle Bonjour Monsieur Courbet tablosu onlardan biridir. Sanatçı bu tabloda, kendisini bir gezgin olarak konumlandırmış ve bir patron olan Alfred Bruyas ile hizmetçisini aynı seviyede resmetmiştir.

Orijinal adı The Stone Breakers olan Taş Kırıcıları isimli tablo da Gustave Courbet’ye aittir. Realist akımın eserlerinde, toplumun sıradan kişileri görülebilir. Teatral drama yer verilmez ve toplumsal gerçeklik ön planda tutulur. Realizmde amaç sanat takipçisini eğitmek değildir. Sanatçı, yansız bir tutarlılıkla gerçekleri gün yüzüne çıkarmak amacı güder.

Fransız ressam Édouard Manet, Hollandalı ressam Van Gogh gibi isimler izlenimci akıma geçmeden önce gerçekçi resim örnekleri vermişlerdir. Van Gogh, sanat hayatının başında realist ressam Anton Mauve’nin atölyesinde çalışmış ve üslubundan etkilenmiştir. Dilimize Ekici veya Tohum Eken olarak çevrilen resim Van Gogh’a aittir ve günümüzde Van Gogh Müzesi’nde sergilenmektedir.

Realizm akımı, farklı ülkelerden sanatçıları etkisi altına almıştır. Örneğin Almanya’da Adolph von Menzel veya Wilhelm Leibl gibi sanatçılardan söz edilebilir. Yine ressam ve heykeltıraş olan Käthe Kollwitz’in eserleri gerçekçi akımın en yaratıcı izlerini taşır. Kadın sanatçının bu doğrultuda yaptığı Berlin’de Dokumacıların Yürüyüşü isimli tablosu, tarihsel ve sanatsal bir öneme sahiptir.

İzlenimcilik (empresyonizm) akımının kendini ilk önce resim sanatında göstermesine karşılık, gerçekçilik (realizm) akımı önce edebiyat yapıtlarında belirmiştir. Hatta bu akımın, Auguste Comte’un ortaya attığı pozitivizm felsefesinin edebiyata uyarlaması olduğu ifade edilir. Ünlü realist edebiyatçılar ve eserlerine örnek olarak Honore de Balzac’ın Goriot Baba isimli romanı, Stendhal’in Kızıl ile Kara, Tolstoy’un Savaş ve Barış eserleri gösterilebilir.

Türk edebiyatçılarından gerçekçi eserler veren isimler arasında Mehmet Akif Ersoy, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Reşat Nuri Güntekin, Ömer Seyfettin’in isimleri sayılabilir. Yine Recaizade Mahmut Ekrem’in 1898 yılında basılan Araba Sevdası isimli eseri, edebiyatımızdaki ilk realist roman olarak bilinmektedir.